Terwijl de dooi de sneeuw kletterend van mijn afdak op mijn stoepje gooit, lees ik in de Volkskrant van dit weekend over wassend water en veranderde ecosystemen. Een nachtmerrie voor iedereen die van beheersing houdt. De wereld verandert, want de wereld leeft. En van alles wat leeft, is de mens misschien wel het wezen dat het minst verandert, omdat het het enige is dat tegen de stroom op probeert te zwemmen. Zoe wie ut vreuger waor zoe mot ut blieve.
Ik las ook de column van een plaatselijke schrijver in het gratis wekelijkse bijpraatkrantje. De woede spatte ervan af. Hij schreef over de zwakke straffen die uitgedeeld worden aan verschrikkelijke jongeren in Eindhoven. ‘Waar is het respect voor een ander gebleven?’ vraagt hij zich af.
Midden jaren zeventig, een aswoensdagnacht denk ik, want we waren niet meer verkleed, liep ik met een vriend en vriendin over straat. Een groepje jongeren kwam ons tegemoet. ‘Kom, laten we die eens pakken’, hoorde ik en het volgende wat ik weet, is dat ik beet werd gepakt, geslagen en geschopt. Het enige wat ik dacht was: ‘Mijn hoofd!’ en ik hield met beide handen mijn haar vast om te voorkomen dat het uitgerukt werd, terwijl een van de dames op mijn hoofd stond te stampen. Ze droeg gelukkig gymschoenen.
Opeens waren ze verdwenen en mijn vriend zat net als ik wat versuft, hij bloedde, op het asfalt. De heren uit het gezelschap hadden zich met hem beziggehouden. Wat ons schrik aanjoeg, was dat onze, zijn, vriendin verdwenen was. Wat was er met haar gebeurd? Van die nacht herinner ik me vooral zoeken en in en uit het politiebureau lopen, waar weinig aandacht was voor twee in elkaar geslagen tieners.
Ik heb er nooit een gedachte aan gewijd wie de daders waren en waarom ze het deden. Er was geen reden en zij waren niet de moeite waard. Ik had geen gezicht gezien, hun stemmen verrieden een plaatselijke afkomst, maar wat heb je daar aan? Geen van ons drieën is blijvend beschadigd of heeft moeite gekregen met andere mensen om te gaan of over straat te lopen. We zijn wel wijzer geworden.
Het gebeurt wanneer mensen in groepen handelen. Het is van alle tijden en het heeft geen zin om daarover te praten alsof het leven opeens stukken gevaarlijker is geworden. De mens ís gevaarlijk. Het collectieve erop los slaan, of het nu met de vuisten op straat of met woorden in het café, op internet of op papier gebeurt, hoort bij de mens. Het uit zich vooral bij de domme mens, dat zijn overigens de meesten.
Maar de mens is ook verrassend handig en in principe gemotiveerd om te leren en in staat om na te denken over zichzelf. Als je wilt dat de mens verandert, maak hem dan wijzer, ontwikkel zijn empathisch vermogen, leer hem communiceren! Geef hem de beste leraren, de beste leeromgeving en de beste boeken.
Ik blijf het zeggen: ‘Leer hem lezen!’ In de brede zin van het woord. Niet alleen technische codes ontcijferen, maar het geconcentreerde, stille lezen. Wat onze hersenen lezend ervaren is voor hen net zo echt als wanneer ze het werkelijk meemaken. Vergeet nou even dat lezen de fantasie stimuleert – voor onze hersenen is fictie het leven zelf en ons gezonde verstand wordt er wijzer van, zeker als we over onze ervaringen mogen praten.
Boekbladblog 28 januari 2013
